ks. Jan Wiśniewski (1876-1943)
Patron Oddziału Miejskiego PTTK w Radomiu
Ksiądz, historyk, kolekcjoner, krajoznawca. Urodzony 3.03.1876 roku w Kępie pow. Lipsko nad Wisłą w rodzinie ziemiańskiej. Uczył się w gimnazjum rządowym w Radomiu i Seminarium Duchownym w Sandomierzu. Był następnie wikariuszem w Kozienicach, Cerekwi i Ćmielowie, prefektem w szkołach radomskich i proboszczem w Borkowicach (1913-1943). Wykazywał duże zainteresowanie zabytkami przeszłości, które otaczał opieką, zabezpieczał i opisywał. Miejsca pamiątkowe: walk narodowowyzwoleńczych, wydarzeń historycznych, sławnych ludzi, upamiętniał tablicami, obeliskami i pomnikami. Zainteresowanie przeszłością i olbrzymia pasja kolekcjonersko-badawcza doprowadziła do opracowania przez niego i wydania kilkudziesięciu prac historycznych dotyczących w głównej mierze ziem województwa kieleckiego (1945-1975). Najpoważniejsze z nich to opisy kościołów w dekanatach: opatowskim, iłżeckim, radomskim, kozienickim, opoczyńskim i sandomierskim, miechowskim, pińczowskim, skalbmierskim i wiślickim, stopnickim i jędrzejowskim, włoszczowskim, olkuskim i diecezji częstochowskiej. Dochodzą do nich prace o udziale księży diecezji sandomierskiej w powstaniu styczniowym oraz katalog prałatów i kanoników sandomierskich. Opracowania historyczne ks. Jana Wiśniewskiego zawierają bogactwo materiału do przeszłości tych ziem, podanego szczegółowo, choć może, jak na dzisiejszy stan nauki metoda przestarzałą, bez oparcia o możliwy już wówczas do zastosowania aparat i krytykę naukową. Wyrosły one jednak z pasji umiłowania przeszłości tych ziem i miały w latach niewoli uprzystępnić jej wielką i patriotyczną przeszłość. Dziś pozostają dla nas olbrzymią ilością materiałów, odpowiednio uszeregowanych, które najprawdopodobniej przepadłyby bezpowrotnie w dwóch kolejnych wojnach światowych. Żadna regionalna praca historyczna, etnograficzna i społeczna bez nich obyć się nie może.
Od początku powstania w Radomiu w 1908 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego był jego duszą i sercem. W jego mieszkaniu koncentrowała się praca miejscowego PTK: zebrania, posiedzenia, planowanie pracy i rozwijanie organizacji tu miały swój początek. Pozostając przez kilka lat pod nadzorem policji i mając ograniczoną możliwość poruszania się i pracy społecznej, założył w 1910 roku we własnym mieszkaniu i z własnych zbiorów muzeum krajoznawcze, które odtąd spełniało rolę centrum życia krajoznawczego i niepodległościowego w Radomiu. Zbiory te przekazał w 1913 roku przenosząc się do Borkowic, miejscowemu Oddziałowi Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego dla ich wzbogacenia i utworzenia Muzeum Ziemi Radomskiej. Niestety bliski wybuch wojny i ich rozproszenie, tylko w mały stopniu zasiliły powstałe po 1923 roku Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Ważniejszym jednak od samych zbiorów, choć były tam i okazy o pierwszorzędnej wartości artystycznej i historycznej, było urzeczywistnienie marzeń dwóch popowstaniowych pokoleń o otwarcie takiej placówki w tym mieście. Myśl raz rzucona na żyzną glebę, nurtowała umysły i nie pozwoliła zaginąć tak pięknej idei. Powstałe po wojnie muzeum zasilał nadal darami, odwiedzał, radził, wspomagał dobrym słowem, czemu i ono nie pozostało dłużne, przybierając jego imię w 1936 roku.
W Borkowicach urządził nowe muzeum, które stało się miejscem licznych wycieczek okolicznej młodzieży szkolnej, uczącej się tu na żywych przykładach historii ojczystej. Pozostawiony wykaz cenniejszych dokumentów, zabytków, obrazów, monet i medali, jakie tam zgromadził oraz przechowywane dotąd jego rozproszone fragmenty w licznych muzeach, bibliotekach, a nade wszystko zbiorach najwybitniejszych kolekcjonerów i bibliofilów, świadczą najlepiej o wartości tego zbieractwa.
Był poza tym ksiądz Jan Wiśniewski wybitnym działaczem społecznym, szczególnie spółdzielczym. W Ćmielowie założył straż pożarną i przyczynił się do powstania sklepu spółdzielczego, dwu ochronek i kilku klubów dla robotników. W Radomiu był czynnym w organizacjach robotników chrześcijańskich, prowadził stowarzyszenie terminatorów i stowarzyszenie kobiet pracujących. W Borkowicach założył bibliotekę parafialną i przyczynił się do powstania szkół powszechnych w okolicznych wsiach: Borkowicach, Kuźnicach, Ruskim Brodzie, Bryzgowie, Jabłonicy, Politowie, Ruszkowicach, Ninkowie i Radestowie. Upamiętnił m.in. pomnikiem zwycięstwo płka Dionizego Czachowskiego w 1863 roku pod Stefankowem oraz postawił pomnik temuż wodzowi powstańczemu w pobliżu jego miejsca śmierci w Jaworze Soleckim, a także zainicjował przeniesienie zwłok Czachowskiego z Bukówna do Radomia i wystawienie mauzoleum.
Zmarł w Borkowicach 7 kwietnia 1943 r.
Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1938), odznaką honorową za walkę o szkołę polską (1930), Złotym Krzyżem Zasługi (1935), dyplomem uznania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1936), Srebrnym Wawrzynem Literackim Polskiej Akademii Literatury (1936), tytułem współpracownika Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie (1937) oraz godnością kanonika generalnego kapituły katedralnej w Sandomierzu.
[Stanisław Zieliński]